کتاب مکس فایننس

توضیحات

کتاب مکس فایننس تاریخچه امور مالی در ایران ، نگاهی به مالیه عصر قاجار و پهلوی

اگر علاقه مند به دنبال نمودن و بررسی چگونگی اداره امور مالی کشور در عصر قاجار و پهلوی هستید و به حقایق و مستندات تاریخی نیز علاقه دارید، قطعا نسخه دست‌نویس یک منبع ارزشمند که تاریخچه مالیه در ایران و چگونگی مدیریت عواید مالیاتی و غیرمالیاتی در کشور را در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار تا اوایل دوران پهلوی به صورت مستند و متقن بیان کرده باشد، به عنوان یک مرجع عالی و منبع بی‌نظیر مورد توجه شما قرار خواهد گرفت و شیفته مطالعه آن خواهید شد.

توضیح و معرفی کتاب را استاد مهرداد جمال ارونقی چنین بیان میکنند :

چندی پیش توسط یکی از دوستان اهل فرهنگ، نسخه‌ای خطی در اختیار بنده قرار گرفت که عنوانش در همان لحظه اول نظرم را به خود جلب کرد، چرا که تا پیش از آن می‌پنداشتم، هنوز کتاب جامعی در مورد موضوع (تاریخچه مالیه در ایران) نگاشته نشده است، اما عنوان مذکور، تصور پیشینم را باطل و شادی زایدالوصفی در من ایجاد کرد. پس از مطالعه کامل نسخه خطی کتاب که به خط شکسته نستعلیق نوشته شده و به خاطر سلیقه خاص نویسنده در شیوه کتابت برخی کلمات، قرائت بخش‌هایی از آن بسیار سخت جلوه می‌نمود؛ به این نتیجه قطعی رسیدم که بایستی پیدا شدن این نسخه را اتفاقی خجسته به شمار آورده و با ویرایش و بازنویسی و چاپ آن کمکی به پژوهندگان و علاقمندان پیشینه این حوزه (علم مالیه) بنمایم. کتاب در همه بخش‌ها کامل نیست و نویسنده ناشناس با کنار گذاشتن صفحات سفید در لابلای کتاب قصد اضافه کردن بخش‌هایی را داشته که متأسفانه بنا به دلایلی که روشن نیست به این کار توفیق نیافته است. املای برخی از کلمات در نسخۀ خطی، اینک در روزگار ما تغییر کرده و آن شیوه نگارش در مورد بعضی از کلمات مرسوم نیست، کلماتی همچون: طهران، ایطالیا، نفط و… برای رعایت اصول درست‌نویسی، آن کلمات را به روش جاری امروز نوشته‌ام. به هر روی گمان می‌کنم مطالعه این کتاب بتواند به نکات مبهم تاریخی در دوره‌های تاریخیِ مورد اشاره در آن، پاسخ روشنی داده و به عنوان مرجعی ارزشمند مورد استناد قرار گیرد. همان گونه که پیش‌تر اشاره کردم متأسفانه نام کاتب ریزبین این اثر گرانقدر معلوم نیست و به همین دلیل نمی‌دانیم به خاطر خلق این تاریخچه ارزنده از چه کسی می‌باید سپاسگزار باشیم، اما در هر صوت به روح بلند نویسنده ناشناس درود می‌فرستم و در برابر مقام شامخش سر تعظیم فرود می‌آورم. در پایان جای آن دارد که از دوست خوبم، آقای علیرضا ابن‌‌رحمان که در راه تدوین کتاب از کمک‌های بی‌دریغش بهره بردم، تشکر کرده و برایش آرزوی توفیق کنم. ضمناً برای هر چه بیشتر مستند شدن کار، نسخه خطی را در آخر کتاب آورده‌ام. مهرداد جمال ارونقی – پاییز ۹۷

بخشی از مقدمه این کتاب به زبان مولف اصلی به این شرح است:

«ضمن دوره اول سال،‌درس علوم مالیه، اصول و قواعد کلی این علم را دیدم. حال لازم است وضعیت مالی کشور خودمان را تحت مطالعه درآورده، اصول و قواعدی را که سابقا به دست آورده‌ایم، درمورد منابع مختلفه عایدات کشوری موقع عمل قرار دهیم. ولی قبلا مختصری در تاریخ مالیه ایران شرح داده، سپس عواید مالیاتی و غیرمالیاتی را مورد تحقیق و دقت قرار می‌دهیم. … بنابراین تقسیمات کلی درس ما به طریق ذیل خواهد بود:

• فصل اول: تاریخچه مالیه ایران از ابتدای سلطنتناصرالدین شاه تا سلطنت پهلوی
• فصل دوم: خالصجات دولتی و خالصجات انتقالی
• فصل سوم: مالیات‌های مستقیم (سوای مالیات بر عایدات)
• فصل چهارم: مالیات مستقیم بر عایدات
• فصل پنجم: مالیات غیرمستقیم گمرکات و عوایدی را که این اداره وصول می‌کند
• فصل ششم: سایر مالیات‌های غیرمستقیم: برات، صدی سه محصولات، ارضی و فلاحتی، مالیات نفت و بنزین، حراج ذبایح، ثبت اسناد
• فصل هفتم: انحصارات دولتی، تریاک، دخانیات
• فصل هشتم: سایر عوارض حقوقی که دولت تحصیل می‌کند، پست و تلگراف، تذکره، شهریه مدارس، جواز عتیقه‌جات، عشور اوقاف
• فصل نهم: عواید امتیازات شرکت‌های تجارتی و صنعتی و معادن
• فصل دهم: عوارض بلدی، مستغلات، قپان، نمایش، لاتار و غیره
• فصل یازدهم: تشکبلات فعلی وزارت مالیه
• فصل دوازدهم: مقایسه اوضاع مالی انگلیس، فرانسه، آلمان، ایتالیا»

به طور خلاصه کتاب مکس فایننس ، تاریخچه مالیه در ایران بازنویسی یک نسخه خطی و یک منبع ارزشمند تاریخی است که به روشنی، حقایقی از وضعیت مالیه و امور مالی کشور رادر صده‌های گذشته به ما نشان می‌دهد و به اهتمام آقای مهرداد جمال ارونقی به دست ما رسیده است و به عنوان مرجعی اصیل در اختیار علاقه‌مندان و پژوهشگران عزیز قرار گرفته است.